Brandweer slaat alarm over veiligheid in huis ouderen

Student Andjeni Autar duwt de 94-jarige mevrouw Van Dijk in een rolstoel naar huis, in de Rotterdamse deelgemeente Feijenoord. Hier wonen ze allebei, in het woonzorgcentrum van organisatie Laurens, dat stukje bij beetje wordt omgevormd tot een plek waar ouderen zelfstandig kunnen wonen. Die kopen dan hun eigen zorg in, regelen hun eigen zaakjes. En de ouderen krijgen een beetje hulp van de anderen die in het complex wonen. Zoals de studenten, die voor ze hier intrekken moeten beloven vrijwilligerswerk voor hun medebewoners te verrichten. Zo wordt voor elkaar gezorgd. ,,Ik ben zo blij om geholpen te worden,” zegt de 94-jarige vrolijk.

Rookmeldertje
Nu zijn het nog de boodschappen, waarbij Andjeni assisteert. Maar het kan goed dat ze in de toekomst ook op een veel crucialer moment haar bejaarde medebewoner bij moet staan: tijdens een brand. Als het woonzorgcentrum een plek wordt waar ‘gewone’ appartementen worden verhuurd, hoeft het niet meer te voldoen aan alle strenge maatregelen die hier in het verleden golden. Er gaat dus niet langer meteen een volautomatisch signaal naar de brandweer, maar eerst moet 112 bij calamiteiten gebeld worden, wat kostbare minuten kost. En er is geen bedrijfshulpverlener meer, die wijst waar de mensen wonen die het allerslechtst ter been zijn.

Dan is dit nog een plek waar goed wordt nagedacht over de brandveiligheid. Dat hóéft niet, als naar de regelgeving voor ‘gewone’ wooncomplexen wordt gekeken. Daar moet alleen worden voorzien in geschikte vluchtwegen. Leo de Jonge van de veiligheidsregio Rotterdam: ,,Dat tante Mien op zeven hoog zelf misschien helemaal niet meer kan wegkomen, daar wordt straks geen rekening meer mee gehouden. Dat ze in de tijd dat ze daar woont misschien ook nog wel dement wordt, daar wordt evenmin naar gekeken. En we zien wel dat de brandmeldinstallatie er als eerste wordt uitgesloopt, zodra zo’n woonvoorziening verandert. Hartstikke duur, en een rookmeldertje volstaat ook wel, wordt gedacht.”

Kon de brandweer voorheen met de regels in de hand voorkomen dat het zo ver kwam, straks heeft de organisatie in talloze voormalige bejaarden- en verzorgingstehuizen niets meer te zeggen.

Consequenties
De hulpverleners vrezen de verschrikkelijkste consequenties te zien, als er niets gebeurt. Becijferd: het aantal oudere slachtoffers van brand zal toenemen met 60 procent. Dat betekent tientallen doden, honderden gewonden. Juist ouderen die zelfstandig wonen, worden slachtoffer bij brand, blijkt uit onderzoek, niet degenen die in een verzorgingstehuis wonen. Daarom heeft de brandweer aan de bel getrokken bij minister Stef Blok (wonen), die gisteren tijdens een werkbezoek in het complex van mevrouw Van Dijk werd bijgepraat over alle risico’s.

Dat die reëel zijn, is al op meerdere plekken in het land gebleken. Zo ook in Nijmegen, aldus de brandweer, waar begin 2015 die allesverwoestende brand was, die uitbrak in een cafetaria onder een wooncomplex voor ouderen. Ze bleken lichamelijk broos, slecht ter been, in de war. De brandweer stond voor een onmogelijke opgave: in een enorme hoeveelheid rook, zonder een hand voor ogen te zien, moesten veel, heel veel mensen gered worden, omdat ze zelf niet konden wegkomen. In de gangen troffen brandweermannen de lichamen aan, van slachtoffers die tijdens hun vlucht waren bezweken.

Geen wonder dat De Jonge de risico’s ziet, als hij met de minister door de inpandige gangen van het gebouw in Feijenoord loopt. Daar staat een scootmobiel voor de deur van een woning, waar volgens de sticker op de deur een zuurstoftank aanwezig is. Terwijl de accu’s van die wagentjes soms uit zichzelf vlam vatten. En er zijn niet alleen consequenties voor de ouderen, als het misgaat. Leo vreest ook voor zijn collega’s.

Investeren
Carolien Vermaas, directeur van Laurens Vastgoed, hoopt dat de minister hulp kan bieden. Zodat zij hier in Feijenoord ook de ouderen met het krapste budget een plek kan bieden, die tegelijkertijd veilig is. ,,Er wordt daarom veel gedaan aan bewustwording, we hebben aparte ruimtes voor de scootmobiels, en werken met wederkerigheid om te zorgen dat bewoners elkaar helpen. Maar van de mensen die hier komen wonen, kunnen we van tevoren niet zeggen hoe kwetsbaar ze precies worden.”

De minister kauwt op het probleem. ,,Ik zie de dilemma’s,” zegt hij erover. Maar de oplossing, die is er nog niet. En wie er verantwoordelijk is, is ook nog onduidelijk.

Er moet in ieder geval geïnvesteerd worden, benadrukt Arjen Littooij, directeur van de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. Ook al moet de zorg goedkoper en niet duurder worden. ,,If you think safety is expensive, try an accident,” citeert hij een oud gezegde.